27 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Grafika. To fantastyczna okazja do przypomnienia sylwetek grafików, którzy tworzyli ilustracje do prozy Stefana Żeromskiego.
Władysław Skoczylas (1883–1934)
Malarz, grafik, rzeźbiarz, uważany za twórcę polskiej szkoły drzeworytu, jeden z najwybitniejszych artystów II Rzeczypospolitej. Studiował malarstwo i rzeźbę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Kształcił się również w Austrii, Niemczech i we Francji. W Paryżu uczył się rzeźby, a w Lipsku grafiki oraz drzeworytu. Najpierw mieszkał w Zakopanem i uczył w Zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego, następnie osiadł w Warszawie, gdzie wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej i w Szkole Sztuk Pięknych. Współzałożyciel Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm” i Stowarzyszenia Artystów Grafików „Ryt”. Ukoronowaniem działalności Skoczylasa było doprowadzenie do powstania Instytutu Propagandy Sztuki, prekursora dzisiejszych centrów sztuki współczesnej. Czas studiów w Lipsku, kiedy to Skoczylas bliżej poznał technikę drzeworytu, był punktem zwrotnym w jego karierze. Od tego momentu bowiem drzeworyt zdominował jego twórczość. Prace Skoczylasa sprawiły, że technika ta (a wraz z nią szerzej – grafika) awansowała z funkcji służebnej, reprodukcyjnej, jaką pełniła do przełomu XIX/XX wieku do roli równorzędnej z innymi dziedzinami sztuki. Najbardziej charakterystycznym elementem jego stylu jest tzw. „grzebyk” Skoczylasa – rytmizujące kompozycję zazębianie się czarnego z białym. Do najbardziej znanych prac Skoczylasa należą teki drzeworytów: „Zbójnicka” i „Podhalańska” – sławiące postać Janosika, barwne życie górali i urodę Tatr.
Portret Stefana Żeromskiego, Władysław Skoczylas, własność Muzeum Narodowego w Kielcach
Żeromski wśród znajomych w cukierni Zakopiańskiej, później cukierni Franciszka Trzaski. Od lewej siedzą: S. Gałek, K. Brzozowski, K. Towarnicki, W. Skoczylas, A. Augustynowicz, S. Żeromski, J. Turek, ok. 1916 r., fot. Lilpop, źródło POLONA
Szymon Kobyliński (1927–2002)
Grafik, rysownik, satyryk, karykaturzysta, jeden z prekursorów polskiego komiksu. Studiował grafikę na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim.
Kobyliński był autorem ilustracji do ponad trzystu książek oraz jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci telewizyjnych. Od początku istnienia Telewizji Polskiej prowadził tam swoje ilustrowane gawędy. Był również znawcą broni i barw Wojska Polskiego, głównie z okresu I Rzeczypospolitej. Namalował portrety uzupełniające Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki. Zajmował się także heraldyką, zaprojektował m.in. herb Jastrzębia-Zdroju, Studzianek Pancernych i Świętochłowic. Przewodniczył jury, które wybrało ostateczną wersję Orderu Uśmiechu.
Ilustrował najważniejsze dzieła literatury polskiej m.in. Pana Tadeusza, Trylogię. Był autorem ilustracji do legendarnego komiksu Stary zegar oraz trzech zeszytów z serii Przygody pancernych i psa Szarika.
Szymon Kobyliński nie ograniczał swej twórczości tylko do pozycji historycznych czy literackich, jego rysunki znalazły się m.in. w poradniku seksuologicznym, Słowniku idiomów angielskich, popularnonaukowej książce o genetyce, podręcznikach dla informatyków i fizyków. Współpracował z polską i zagraniczną prasą. Jego rysunki publikowały: „Szpilki”, „Przekrój”, „Polityka”, „Kulisy”, „Kultura”, „Tygodnik Solidarność”, „Punch”, „Graphis”, „Nebelspalter” czy „Panorama”.
Stworzył scenografię do ponad dwudziestu spektakli teatralnych i kabaretowych oraz filmów rysunkowych. Projektował również kostiumy i dekoracje do filmów historycznych m.in. do serialu Janosik. Napisał kilkanaście książek, głównie zbiorów esejów i felietonów. Miał ponad 100 wystaw indywidualnych w kraju i za granicą – w Wiedniu, Londynie, Lipsku, Paryżu i Sztokholmie.
Ilustracje do Syzyfowych prac, Szymon Kobyliński
Henryk Papierniak (1934–1996)
Grafik, ilustrator, pedagog. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu w pracowni prof. S. Dawskiego i E. Gepperta. Dyplom uzyskał w 1960 roku. Zajmował się grafiką warsztatową (tworzył głównie linoryty) i użytkową, ilustracją książkową, uprawiał malarstwo sztalugowe. Był twórcą malowideł i mozaik na elewacjach budynków i we wnętrzach. Był aktywnym działaczem Związku Polskich Artystów i Związku Artystów Polska Sztuka Użytkowa, a także organizatorem plenerów malarskich. Pod koniec życia pracował jako pedagog w kieleckich Państwowych Szkołach Sztuk Plastycznych.
Ilustracje do Urody życia Stefana Żeromskiego, Henryk Papierniak
