Adolf Tomasz Dygasiński - prozaik, publicysta, pedagog, urodził się 7.03.1839 roku w Niegosławicach, zmarł 3.06.1902 roku w Grodzisku Mazowieckim.
"...literacko on wygląda: okulary na czole, rzadkie, mięciuchne, cieniutkie, bez koloru włosy, broda, Boże zmiłuj się, jaka, pantofle, stary arcywytarty tużurek, stosy książek, portret Spencera, groszowe papierosy, gromady dzienników, (…) – i twarz jego szczera, prosta, uśmiechnięta życzliwie, bez cienia obłudy…”
(S. Żeromski, Dzienniki, t.4 z 16 XI 1887 r.)
Urodził się w Niegosławicach nad Nidą. Początkowo nauki pobierał w Zielenicach, później kształcił się w Pińczowie, a następnie w Wyższej Szkole Realnej w Kielcach, którą ukończył w 1860 roku „z wyróżnieniem i pochwałą”.
Później studiował w Szkole Głównej w Warszawie. Przerwał naukę by wziąć udział w powstaniu styczniowym. Został aresztowany nieopodal Jędrzejowa i osadzony w olkuskim więzieniu. Po upadku powstania wrócił na studia w Warszawie, później krótko studiował w Pradze. Ze względów finansowych przerwał studia i podjął pracę jako guwerner. Jego wychowankami byli m.in. malarz Jacek Malczewski oraz Wacław Karczewski - powieściopisarz, dziennikarz oraz, podobnie jak Stefan Żeromski, bibliotekarz (1900-1910) w Muzeum Narodowy Polskim w Rapperswilu.
Dygasiński pracował w czasopismach: ”Niwa”, „Nowiny”, „Przegląd Tygodniowy”, „Publicystyka”. Zainicjował założenie „Przeglądu Pedagogicznego”. Ze Stanisławem Witkiewiczem oraz Antonim Sygietyńskim brał udział w pracach zespołu redakcyjnego „Wędrowca”, a w 1886 dołączył do redakcji „Głosu”. Swą pierwszą nowelę Za krowę wydrukował w 1883 roku w „Przeglądzie Tygodniowym”. Do najbardziej znanych utworów Dygasińskiego należą: Wilk, psy i ludzie (1883), Na warszawskim bruku (1886), Beldonek (1888), Pan Jędrzej Piszczalski (1890), Przygody młodzieńca, czyli Robinsona polskiego (1891), Listy z Brazylii (1891), As (1896), Cudowne bajki (1896), Żywot Beldonka (1898), Zając (1900), Margiela i Margielka (1901), Gody życia (1902).
Stefan Żeromski w Snobizmie i postępie pisał o nim: „Nie wiem, jakiej literackiej metodzie hołdował Dygasiński […] wiem tylko, że był niezwykłym pisarzem, że pismo swe zbliżył do mowy ludu pewnej okolicy na bardzo małą odległość, a jednak jest zrozumiały dla wszystkich, od najwyższych do najniższych w społeczeństwie”.
Swe przeżycia z czasów nauki opisał w opowiadaniach: W Kielcach (1899), Et haec olim (1891) oraz Bracia Tatary (1890), w których poruszał problem braku zrozumienia dla uczniów borykających się z trudnościami materialnymi, oraz nieodpowiednich metodach nauczania i stosowaniu kar cielesnych. Bohaterami tych utworów są uczniowie i grono pedagogiczne kieleckiej szkoły.
Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
fot. Portret Adolfa Dygasińskiego, A. Głuszczenko, 2004 r., ze zbiorów MNKi
